برای نخستین بار، دستورالعمل‌های مربوط به پنالتی و جریمه‌های ناظران (داوران یا استواردها) مسابقات فرمول یک و اسناد مرتبط با استانداردهای رانندگی به‌طور کامل منتشر شده‌اند.
اگرچه بخش زیادی از این اطلاعات پیش‌تر نیز به‌ویژه در مورد قوانین مربوط به مسابقه شناخته شده بود، اما این اسناد همچنان دیدگاه‌های جالبی درباره نحوه برخورد نهادهای حاکم با نقض قوانین ارائه می‌دهند.
خودِ انتشار این اسناد نیز قابل توجه است، چرا که در پی نارضایتی‌های اخیر برخی رانندگان درباره نبود شفافیت و گفت‌وگو میان آن‌ها و فدراسیون بین‌المللی اتومبیلرانی (فیا) در مورد قوانین صورت گرفته است.
در ادامه مهم‌ترین نکاتی را که از این افشاگری حاصل شده مرور می‌کنیم:
سیستم «منوی پنالتی‌ها» چگونه کار می‌کند
همیشه مشخص بود که ناظران فیا به سندی دسترسی دارند که مبنایی برای شدت پنالتی‌ها فراهم می‌کند و نشان می‌دهد چه جریمه‌ای برای کدام تخلف مناسب است. این سند بیش از ۱۰ سال است که وجود دارد، البته به‌طور محرمانه.
اما اکنون سند واقعی فیا نشان می‌دهد که این سیستم «منو» تا چه حد دقیق و مفصل است – همه تخلفات احتمالی را پوشش می‌دهد و برای تمرین، تعیین خط و مسابقه راهنمایی‌هایی درباره شدت پنالتی‌ها ارائه می‌کند.
گری کانلی، رئیس هیئت ناظران مسابقات فرمول یک، درباره این دستورالعمل‌ها گفت:
ما این دستورالعمل‌ها را تدوین کردیم چون احساس کردیم لازم است کاری مشابه بسیاری از هیئت‌های قضات در دادگاه‌های مدنی و کیفری انجام دهیم، یعنی یک محدوده جریمه‌های مشخص در اختیار داشته باشیم که به عنوان چارچوب برای تصمیم‌گیری قضات استفاده شود.
در ابتدا فقط یکی دو صفحه بود، اما حالا این دستورالعمل‌ها در حدود ۱۰ صفحه و نزدیک به ۱۰۰ مورد تخلف رایج را پوشش می‌دهند.
برخی مجازات‌ها اجباری هستند، به این معنی که ناظران در آن موارد اختیاری ندارند. مثلاً در تخلف از قوانین پارک فرمه یا سبقت گرفتن پشت خودروی ایمنی.
در موارد دیگر، ناظران می‌توانند بر اساس شدت تخلف بین دو نوع مجازات انتخاب کنند – برای مثال، «بیش از یک تغییر جهت برای دفاع از رده» می‌تواند از یک جریمه ۵ ثانیه‌ای تا عبور از پیت لین متغیر باشد.
همچنین مقیاس‌های متغیری برای شدت تخلف در نظر گرفته شده است. مثلاً اگر راننده‌ای در دوره خودروی مجازی ایمنی (VSC) بیش از حد سریع برود، اگر این تخلف در دو یا سه مینی‌سکتور باشد، جریمه‌اش پنج ثانیه خواهد بود، اما اگر در شش سکتور یا بیشتر باشد، جریمه‌اش توقف و حرکت ۱۰ ثانیه‌ای خواهد بود.
مکس ورشتپن و جورج راسل
اگر ضربه ورشتپن به راسل عمدی بود، محروم می‌شد
این دستورالعمل‌ها به‌صورت غیرمستقیم توضیح می‌دهند که اگر برخورد مکس ورشتپن با جورج راسل در گرندپری اسپانیا عمدی تشخیص داده می‌شد، چه اتفاقی می‌افتاد.
پس از برخورد شدید ورشتپن به سمت ماشین مرسدس راسل در اواخر مسابقه بارسلونا، او گفت که اشتباه محاسباتی داشته، و نماهای دوربین‌های مختلف هم نشان دادند که حرکت او به آن شدت که در نمای زنده خارجی به نظر می‌رسید، نبوده است.
ناظران در نهایت جریمه‌ای متعارف شامل ۱۰ ثانیه پنالتی زمانی و سه امتیاز منفی گواهینامه برای او در نظر گرفتند. برخی معتقد بودند که این جریمه ناکافی است و ورشتپن به‌عمد به راسل ضربه زده بود.
اما اگر این برخورد عمدی تشخیص داده می‌شد، مجازاتش شدیدتر بود. دستورالعمل‌ها بین سه سطح از ایجاد تصادف تفاوت قائل می‌شوند: ایجاد تصادف، ایجاد تصادف «بدون پیامد ورزشی فوری و واضح»، و ایجاد تصادف «با قصد آشکار یا بی‌پروایی مشهود».
مورد سوم، یعنی شدیدترین حالت، با پنالتی پیشنهادی پیت استاپ و حرکت ۱۰ ثانیه‌ای یا ۳۰ ثانیه جریمه زمانی همراه است و از همه مهم‌تر، چهار امتیاز منفی گواهینامه دارد؛ که در مورد ورشتپن باعث محرومیت یک مسابقه‌ای می‌شد، چرا که او تنها یک امتیاز تا تعلیق فاصله داشت.
قوانین مسابقه دیگر محرمانه نیستند
دستورالعمل‌های مربوط به استانداردهای رانندگی که توسط فیا منتشر شده‌اند، از آغاز فصل ۲۰۲۴ اجرایی شده‌اند و نقش تعیین‌کننده‌ای در نتیجه برخی از جنجالی‌ترین لحظات رقابتی فرمول یک طی ۱۸ ماه گذشته داشته‌اند.
اما تا پیش از این، فیا هرگز این اسناد را در اختیار عموم قرار نداده بود و تنها در اسناد تصمیم‌گیری داوران به آن‌ها اشاره می‌کرد.
این موضوع اغلب باعث سردرگمی و انتقاد در خصوص نحوه اعمال جریمه‌ها می‌شد، چرا که ناظران به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها ارجاع می‌دادند که عموم مردم به آن‌ها دسترسی نداشتند.
با توجه به تمایل رئیس فیا، محمد بن سلایم، برای ترویج شفافیت، گری کانلی اظهار داشت:
چه چیزی می‌تواند شفاف‌تر از این باشد که دستورالعمل‌هایی را که برای تشخیص نقض قوانین و تعیین جریمه‌ها استفاده می‌کنید، عمومی کنید؟
او همچنین گفت که عدم دسترسی عمومی به این اسناد «اغلب منجر به سردرگمی و نادرستی» می‌شود.
بن سلایم نیز گفت که استواردها «وظیفه‌ای بسیار پیچیده» را انجام می‌دهند، اما «این تلاش‌ها اغلب با انتقاداتی افراطی و کاملاً بی‌اساس روبه‌رو می‌شود».
جورج راسل، مدیر انجمن رانندگان گرندپری (GPDA)، در بیانیه فیا نقل قول شده است که می‌گوید:
شفافیت بیشتر در حکمرانی ورزش ما موضوعی مهم است و این گامی مفید در این مسیر است.
او امیدوار است این اقدام باعث شود رسانه‌ها و هواداران «بفهمند که داوران چگونه به تصمیمات خود می‌رسند».
برای نمونه، همان‌طور که پیش‌تر گزارش شده بود، دستورالعمل‌ها مشخص می‌کنند که یک راننده هنگام سبقت از داخل پیچ فقط در صورتی حق دارد فضا دریافت کند که سه شرط را داشته باشد: محور جلوی خودرو قبل از رسیدن به نقطه ایپکس، حداقل تا کنار آینه ماشین دیگر برسد، با کنترل کامل وارد پیچ شده باشد و خط مسابقه یا ریسینگ لاین معقولی را در محدوده پیست طی کند.
در مورد سبقت از بیرون پیچ، شرایط سخت‌گیرانه‌تری برای دریافت حق فضا وجود دارد. علاوه بر الزامات «کنترل کامل» و باقی ماندن در محدوده پیست، محور جلوی خودرو باید از محور جلوی خودروی دیگر جلوتر باشد، نه صرفاً در کنار آن.
لگو ماشین های فرمول یک
شفافیت بیشتر درباره تخلفات زبانی رانندگان
یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات قوانین در سال جاری، اضافه شدن پیوست بی به آیین‌نامه بین‌المللی ورزشی بود که به احتمال جریمه‌های ورزشی برای رانندگانی مربوط می‌شود که در کنفرانس‌های مطبوعاتی از کلمات نامناسب یا ناسزا استفاده کنند.
اگرچه شدت این قانون پس از مشورت میان رانندگان و فیا کاهش یافت، اما هنوز هم مشخص است که نهاد حاکم رفتارهایی را که نامناسب تلقی کند، تحمل نخواهد کرد.
مرز میان استفاده از زبان توهین‌آمیز در محیط‌های کنترل‌شده (نظیر مصاحبه‌های رسانه‌ای، نشست‌های خبری و مراسم سکو) و محیط‌های غیرکنترل‌شده (مانند مکالمات رادیویی بین راننده و تیم یا ویدیوهای ضبط‌شده در پیست) مشخص شده، اما در عین حال، استواردها در میزان سخت‌گیری آزادی عمل زیادی دارند.
برای مثال، تخلف در مرتبه اول ممکن است با جریمه‌ای سبک‌تر مانند هشدار رسمی یا جریمه معلق مواجه شود.
همچنین رانندگان در استفاده از رادیوی تیمی آزادی کامل ندارند، چرا که در صورت «تکرار تخلفات در مدت زمانی کوتاه، استفاده از زبان نژادپرستانه یا تبعیض‌آمیز، یا توهین به مسئولان»، همچنان با مجازات مواجه خواهند شد.
ناظران همچنین می‌توانند شرایط تخفیف‌دهنده‌ای مانند واکنش به «رفتار توهین‌آمیز، پرخاشگرانه یا آزاردهنده توسط دیگران» یا سابقه رفتار حرفه‌ای راننده را نیز در نظر بگیرند.
جریمه‌ها برای توهین به مسئولان
بخش مهمی از سخت‌گیری‌های اخیر فیا برای مقابله با سوءرفتار، به جای تمرکز صرف بر ناسزا گفتن، بیشتر بر محافظت از مسئولان مسابقه معطوف شده است.
یک نمونه قابل توجه از این مسئله در گرندپری اسپانیا ۲۰۲۳ رخ داد، زمانی که گونتر اشتاینر، مدیر وقت تیم هاس، به دلیل انتقاد از ناظران که آن‌ها را «غیرحرفه‌ای» خوانده بود، توبیخ شد – آن هم در حالی که خواهان استفاده از ناظران حرفه‌ای تمام‌وقت به جای گروه چرخشی داوطلب بود.
بازنگری صورت‌گرفته در ماه مه امسال در پیوست بی از آیین‌نامه بین‌المللی، تصریح می‌کند که توهین به مسئولان می‌تواند منجر به پنالتی حداقل سه‌پله‌ای در خط استارت یا جریمه زمانی شود – بسته به اینکه در کدام بخش از آخر هفته مسابقه رخ داده باشد. همچنین، اگر تخلف توسط یکی از اعضای تیم انجام شود، هر دو خودرو ممکن است مشمول جریمه شوند.
این موارد در جدول جریمه‌ها به شکل زیر مشخص شده‌اند:
تخلف – هرگونه سوءرفتار شامل توهین به مسئولان توسط راننده
- در صورت ارتکاب در رویداد (نه در اسپرینت یا گرندپری): حداقل پنالتی سه‌پله‌ای در مسابقه بعدی (با امکان افزایش)
- در صورت ارتکاب در اسپرینت یا گرندپری: حداقل ۵ ثانیه جریمه زمانی (با امکان افزایش)
تخلف – هرگونه سوءرفتار شامل توهین به مسئولان توسط عضو تیم
- در صورت ارتکاب در رویداد (نه در اسپرینت یا گرندپری): حداقل پنالتی سه‌پله‌ای برای هر دو خودرو در مسابقه بعدی (با امکان افزایش)
- در صورت ارتکاب در اسپرینت یا گرندپری: حداقل ۵ ثانیه جریمه زمانی برای راننده مربوطه (با امکان افزایش)
آندره استلا و لندو نوریس
نکته‌ای درباره جریمه پنج‌ثانیه‌ای که می‌توانست به نفع نوریس تمام شود
در انتهای دستورالعمل‌های داوران، نکته جالبی آمده که مشخص می‌کند چه زمانی جریمه‌های زمانی داخل مسابقه، باید به جریمه خط استارت برای مسابقه بعدی تبدیل شوند، در صورتی که راننده نتواند آن را در همان مسابقه اجرا کند.
این موضوع اخیراً در مورد لندو نوریس مطرح شد، زمانی که در گرندپری کانادا به دلیل برخورد با اسکار پیاستری، پنالتی پنج‌ثانیه‌ای دریافت کرد – اما به دلیل تصادف و خروج از مسابقه، امکان اجرای آن را نداشت.
طبق قوانین فعلی، چون او تعداد کافی از دورها را طی کرده بود و در نتیجه به صورت رسمی در رده‌بندی نهایی قرار گرفت، پنالتی‌اش به زمان نهایی او افزوده شد.
اما طبق دستورالعمل‌های ناظران، اگر او واجد شرایط رده‌بندی هم نمی‌بود، باز هم طبق قانون «در صورت ناتوانی راننده از اجرای جریمه به دلیل عدم رده‌بندی در اسپرینت یا مسابقه… ناظران ممکن است جریمه خط استارت برای مسابقه بعدی در نظر بگیرند»، او مشمول جریمه خط استارت نمی‌شد.
در توضیح این موضوع آمده است:
در مواردی که تنها یک پنالتی پنج‌ثانیه‌ای وجود دارد که راننده به دلیل کنار رفتن از مسابقه قادر به اجرای آن نیست، ناظران آن را به پنالتی خط استارت برای مسابقه بعدی تبدیل نخواهند کرد.
با این حال، اگر بیش از یک جریمه وجود داشته باشد، ناظران می‌توانند پنالتی پنج‌ثانیه‌ای (و دیگر جریمه‌ها) را به جریمه خط استارت تبدیل کنند.
دلیل این تصمیم آن است که تخلفات جدی معمولاً با جریمه ۱۰ ثانیه‌ای روبه‌رو می‌شوند، و تخلفات جزئی که تنها پنج ثانیه جریمه دارند، به اندازه‌ای جدی تلقی نمی‌شوند که پنالتی خط استارت داشته باشند.
کارلوس ساینز ، ویلیامز – جورج راسل ، مرسدس
شدت‌های مختلف جریمه برای حرکت هنگام ترمزگیری
یکی از شکایات همیشگی رانندگان در رقابت‌ها، حرکت زیاد رقیب در هنگام دفاع از رده است – به‌ویژه زمانی که این حرکت در ناحیه ترمزگیری انجام شود. این کار غیرقابل پیش‌بینی، ناامن و ناعادلانه است.
اما این موضوع گاهی به شکلی نامنظم داوری می‌شود – گاهی نادیده گرفته می‌شود، گاهی فقط یادداشت می‌شود، و گاهی هم پرچم هشدار سیاه و سفید به کار می‌رود.
در دستورالعمل ناظران، این تخلف به سه دسته تقسیم می‌شود:
- بیش از یک تغییر جهت برای دفاع از رده – همراه با توصیه مشخص: پنالتی از پنج ثانیه تا عبور از پیت لین.
- حرکت در ناحیه ترمزگیری – با شدت کمتر؛ معمولاً در تمرین یا تعیین خط با اخطار روبه‌رو می‌شود.
- حرکت در ناحیه ترمزگیری به شیوه‌ای که «احتمالاً خطرناک» تلقی شود – در این صورت، حتی در بار اول در مسابقه جریمه‌ای بین پنج ثانیه تا عبور از پیت لین پیشنهاد می‌شود.
رویکرد ملایم‌تر بسته به نوع جلسه (تمرین، تعیین خط، مسابقه)
یکی از تخلفاتی که زیاد رخ می‌دهد – یعنی سد راه شدن در دور سریع راننده دیگر – بسته به اینکه در تمرین باشد یا تعیین خط، به شکل متفاوتی بررسی می‌شود.
- در تمرین، راننده خاطی تنها اخطار می‌گیرد.
- در تعیین خط، همین تخلف منجر به پنالتی سه‌پله‌ای در خط استارت می‌شود، بدون امتیاز منفی گواهینامه.
اما اگر سد راه شدن «خطرناک یا با قصد آشکار» تشخیص داده شود – چه در تمرین چه در تعیین خط – پنالتی به پنج پله و سه امتیاز منفی ارتقاء می‌یابد.
همین قاعده برای «آزادسازی ناایمن خودرو از پیت» نیز صادق است:
- در تمرین و تعیین خط، تیم فقط جریمه مالی دریافت می‌کند.
- اما در مسابقه، بسته به شدت تخلف، راننده ممکن است با جریمه زمانی ۵ یا ۱۰ ثانیه یا حتی عبور از پیت لین روبه‌رو شود.
اگر تخلف شامل ادامه دادن آگاهانه رانندگی با خودرویی در شرایط ناایمن باشد:
- در تمرین یا تعیین خط: پنالتی ۵ پله‌ای در خط استارت
- در گرندپری: پنالتی ۱۰ پله‌ای در خط استارت مسابقه بعدی
این تفاوت‌ها در شدت جریمه‌ها، تلاش فیابرای در نظر گرفتن زمینه وقوع تخلف و همچنین میزان تأثیرگذاری آن‌ها در فضای رقابتی را نشان می‌دهد.
